Το μουσειακό θέατρο είναι το κύριο ερευνητικό μας πεδίο.
Πρόκειται για μια καθιερωμένη μορφή ζωντανής ερμηνείας, μια μαθησιακή μέθοδο και ένα πολύτιμο εργαλείο για την έρευνα σε αρχεία, συλλογές και στο ευρύτερο πεδίο της πολιτισμικής και φυσικής κληρονομιάς. Αυτό οφείλεται στη δυνατότητάς του να δημιουργεί ένα γόνιμο χώρο για την εξερεύνηση συμπεριφορών, ιδεών και ηθικών αξιών του παρελθόντος, ενθαρρύνοντας αναστοχαστικές και κριτικές προσεγγίσεις. Ανακαλύψτε περισσότερα για τα ερευνητικά μας ενδιαφέροντα εδώ:
Το ψηφιακό περιβάλλον έχει επιφέρει ριζικές αλλαγές στην ιστορική ερμηνεία και προσβασιμότητα, εγκαινιάζοντας μια νέα εποχή δέσμευσης. Η ψηφιακή δημόσια ιστορία χρησιμοποιεί καινοτόμα εργαλεία για την οπτική απεικόνιση ιστορικών γεγονότων και την κατασκευή αφηγήσεων που ξεπερνούν τους παραδοσιακούς περιορισμούς του κειμένου και διερευνούν νέους τρόπους εμπλοκής του κοινού. Αυτή η αλλαγή παραδείγματος επεκτείνεται πέρα από την απλή ψηφιοποίηση των αντικειμένων και των τόπως ιστορικής αναφοράς και περιλαμβάνει εμπειρίες εμβυθιστικής μάθησης, διαμεσική αφήγηση και συνεργατική κατασκευή αφηγήσεων που διαμορφώνονται με διαδραστικές τεχνολογίες και περιεχόμενο που δημιουργείται από τους/ις χρήστες/ριες. Επιπλέον, ο αντίκτυπος της ψηφιακής ιστορίας επεκτείνεται πέρα από τους τοίχους των μουσείων, εκδημοκρατίζοντας την πρόσβαση σε ιστορικό υλικό μέσω ψηφιακών αποθετηρίων και διαδικτυακών αρχείων. Πλατφόρμες όπως η Europeana έχουν ριζοσπαστικοποιήσει τον τρόπο με τον οποίο ερευνητές/ροες, εκπαιδευτικοί και το κοινό έχουν πρόσβαση σε πρωτογενείς πηγές, υπερβαίνοντας γεωγραφικούς περιορισμούς και προωθώντας τη συνεργατική έρευνα.
Ιδιαίτερη σημασία, για την Heterotopia, έχει η ενσωμάτωση πρωτοπρόσωπων αφηγήσεων στην ψηφιακή ιστορία, αξιοποιώντας την πλούσια παράδοση του μουσειακού θεάτρου για να ζωντανέψουν ιστορικά πρόσωπα στο ψηφιακό περιβάλλον. Αυτό αποτελεί διαφοροποίηση από τις συμβατικές μεθόδους ιστορικής ερμηνείας, ανοίγοντας νέους δρόμους έρευνας. Η Heterotopia υποστηρίζει και διεξάγει έρευνα αιχμής σε αυτό το πεδίο που εστιάζει στην ενσωμάτωση του θεάτρου και των παράστατικών πρακτικών στο σχεδιασμό και την υλοποίηση σύγχρονων (ζωντανών) και ασύγχρονων* μουσειακών μαθησιακών προγραμμάτων. Στο πλαίσιο αυτό διερευνά τον αντίκτυπο της ερμηνείας ιστορικών χαρακτήρων, τόσο ως μορφή ψηφιακού περιεχομένου όσο και ως μοντέλο αλληλεπίδρασης με το/η χρήστη/ρια στο πλαίσιο εικονικών εμπειριών μάθησης.
*Synchronous programmes, characterized by real-time interactions between educators/interpreters and learners, bring the museum experience to life in virtual classrooms, fostering dynamic exchanges and immersive encounters with cultural artifacts. On the other hand, asynchronous learning programmes offer flexibility and self-paced exploration, empowering learners to delve deeper into historical narratives at their own convenience.
Τα μουσεία συνιστούν περιβάλλοντα μη τυπικής μάθησης. Στο πλαίσιο της αυξανόμενης αναγνώρισης της δυνατότητας και της σημασίας που έχουν ώς χώροι προώθησης της πολιτισμικής δημοκρατίας, τα σύγχρονα μουσεία προσπαθούν να απομακρυνθούν από την απλή μετάδοση πληροφοριών, στοχεύοντας αντίθεταστο να πλαισιώσουν τις ιστορικές αφηγήσεις μέσω του διαλόγου, να προσφέρουν ευκαιρίες πολυαισθητηριακής εμπλοκής του κοινού και να ενθαρρύνουν τόσο διανοητικές όσο και συναισθηματικές συνδέσεις με το παρελθόν. Η αναγνώριση του κοινωνικού και πολιτειακού ρόλου των μουσείων, η ικανότητά τους να διαμορφώνουν αξίες και να προωθούν τη δημιουργία γνώσης μέσα στην κοινωνία, υπήρξε καθοριστική για την ευθυγράμμισή τους με τους στόχους του σημερινού διαλόγου για την εκπαίδευση του 21ου αιώνα. Η εξέλιξη της μουσειακής μάθησης αντικατοπτρίζει τις εξελίξεις στην εκπαιδευτική θεωρία, δίνοντας έμφαση στην ενεργό εμπλοκή του κοινού για την κατανόηση του κόσμου που μας περιβάλλει.
Τα μουσεία – που εξακολουθούν να αποτελούν μια από τις πιο αξιόπιστες πηγές γνώσης – μπορούν να διαδραματίσουν καθοριστικό ρόλο στην προώθηση της ειρηνικής συνύπαρξης, της περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης και της αμοιβαίας κατανόησης μέσω της εξερεύνησης διαφορετικών προοπτικών για το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον. Καθώς τα μουσεία υιοθετούν ολο περισσότερο στρατηγικές σχεδιασμού με επίκεντρο το κοινό, είναι σε θέση να παρέχουν διαδραστικές, βασισμένες στην έρευνα, μαθησιακές εμπειρίες που συνδυάζουν πρακτικές διαλογικής διαμεσολάβησης και ερμηνείας με συναντήσεις με αυθεντικά αντικείμενα, τόπους και ιστορίες του παρελθόντος. Το μουσειακό θέατρο είναι ένα από τα πολλά εργαλεία που διαθέτουν τα μουσεία για το σκοπό αυτό και μπορεί, με μοναδικό τρόπο, να ζωντανέψει την πολυπλοκότητα των ιστορικών, κοινωνικών και πολιτικών διαδικασιών. Η έρευνα της Heterotopia στη μουσειακής μάθησης εστιάζει στο σχεδιασμό και τον αντίκτυπο των εκπαιδευτικών προγραμμάτων που αξιοποιούν το μουσειακό θέατρο και θεατροπαιδαγωγικές μεθόδους.
Πρόκειται για μια μαθησιακή διαδικασία που στοχεύει να αποκαλύψει νοήματα και σχέσεις μέσω αυθεντικών αντικειμένων, της άμεσης εμπειρίας και με απεικονιστικά μέσα και όχι απλώς να μεταδόσει πληροφορίες (Τilden, 1957)
Το μουσειακό θέατρο είναι μια ερμηνευτική στρατηγική, μια μορφή ερμηνείας μεταξύ άλλων που εφαρμόζονται στην πολιτισμική και φυσική κληρονομιά, όπως τα κείμενα και οι ξεναγήσεις. Το μουσειακό θέατρο αξιοποιεί τα εργαλεία του θεάτρου για να διευκολύνει την κατανόηση της υπο εξέτασης θεματικής και να ενθαρρύνει μια ευχάριστη εμπειρία στο χώρο του μουσείου ή του τόπου πολιτισμικής αναφοράς.
Δύο πράγματα που διαφοροποιούν το μουσειακό θέατρο από άλλες μορφές “ζωντανής” ερμηνείας είναι: 1. η ικανότητά του να παρουσιάζει – προς εξέταση και κριτική – άυλες πτυχές της ιστορίας, όπως συμπεριφορές, στάσεις, πεποιθήσεις και προκαταλήψεις περασμένων εποχών και 2. η ικανότητά του να εισάγει ένα πλούσιο φάσμα επικοινωνιακών μέσων και μεθοδων, που προέρχονται από καθιερωμένες καλλιτεχνικές πρακτικές, στην ερμηνεία και επικοινωνία της πολιτισμικής και φυσικής κληρονομιάς.
Η έρευνα της Heterotopia στον τομέα της ερμηνείας της πολιτισμικής κληρονομιάς εστιάζει στην κατανόηση και τον εμπλουτισμό των καλλιτεχνικών πρακτικών και στη συστηματική έρευνα του αντικτύπου τους. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει για εμάς η διαπραγμάτευση του δύσκολου ή ευαίσθητου παρελθόντος, των προκαταλήψεων και των στερεοτύπων που επηρεάζουν το παρόν και η αξιοποίηση αυτών των εργαλείων για τη δημιουργία ενός χώρου διαλόγου γύρω από σύγχρονα ζητήματα με διαφορετικές ομάδες κοινού.
Σύμφωνα με την UNESCO, “η Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά περιλαμβάνει ζωντανές εκφράσεις και παραδόσεις ομάδων και κοινοτήτων από όλο τον κόσμο, τις οποίες έχουν κληρονομήσει από τους προγόνους τους, μεταξύ των οποίων ήθη, έθιμα, μουσικές, χορούς τις οποίες μεταδίδουν στους απογόνους τους, στις περισσότερες περιπτώσεις από στόμα σε στόμα.”
Η διατήρηση και προστασία των εκτεταμένων και ποικίλων εκφράσεων της ανθρώπινης γνώσης και εμπειρίας, ενόψει της αυξανόμενης παγκοσμιοποίησης, αποτελεί σημαντικό παράγοντα τόσο για τη διατήρηση της πολιτισμικής ποικιλομορφίας όσο και για τη διαφύλαξη δεξιοτήτων και γνώσεων που θα μπορούσαν να εξασφαλίσουν την επιβίωσή μας ως είδος.
Όπως ορίζεται από το Πανεπιστήμιο British Columbia στο Historical Thinking Project (2016), η ανάπτυξη της ιστορικής σκέψης προωθεί την εξέταση των ιστορικών πηγών και την αξιολόγηση των ισχυρισμών που διατυπώνονται αναφορικά με ιστορικά γεγονότα. Ενθαρρύνει επίσης την κατανόηση της ιστορίας και της πολιτισμικής κληρονομιάς ως διαδικασιών δημιουργίας γνώσης ως εκτούτου παρέχει τα εργαλεία εκείνα που επιτρέπουν στους πολίτες να διατυπώνουν τις απόψεις τους και να συμμετέχουν σε συζητήσεις με σεβασμό σχετικά με τις χρήσεις και τις καταχρήσεις της ιστορίας.
Σήμερα τα μουσεία και οι τόποι πολιτισμικής αναφοράς παραμένουν από τις πιο αξιόπιστες πηγές γνώσης. Ο ρόλος που μπορούν να διαδραματίσουν στην προώθηση των δημοκρατικών αξιών και της κατανόησης από το κοινό των ηθικών είναι καθοριστικός. Η Heterotopia συμμετέχει στη σχετική έρευνα, εξετάζοντας τους τρόπους με τους οποίους το μουσειακό θέατρο μπορεί να ενθαρρύνει την ιστορική σκέψη. Οι δραματοποιημένες διαλογικές συναντήσεις προωθούν την πολύπλευρη κατανόηση των ιστορικών διαδικασιών, αναδεικνύοντας την πολλαπλότητα των αιτιών και των συνεπειών των ιστορικών γεγονότων και διερευνώντας τους ποικίλους ανθρώπινους παράγοντες και τις ηθικές διαστάσεις της ιστορίας μέσα από υποκειμενικές αφηγήσεις, υπερβαίνοντας τα όρια άλλων αφηγηματικών προσεγγίσεων. Το μουσειακό θέατρο συνιστά ένα πολύτιμο εργαλείο για την καλλιέργεια της ιστορικής σκέψης και ενσυναίσθησης συνδέοντας το κοινό με την πολυπλοκότητα του παρελθόντος και ενθαρρύνοντας συνδέσεις με το σήμερα.
