Την περασμένη εβδομάδα, είχαμε την τιμή να συμμετάσχουμε στο INVISIBLE Festival, μαζί με δημιουργούς περιεχομένου, επαγγελματίες στον τομέα του πολιτισμού και ακαδημαϊκούς από το Βέλγιο, τη Γαλλία, την Ολλανδία, την Τυνησία, το Μαρόκο, τη Σενεγάλη, την Ακτή Ελεφαντοστού και τον Καναδά! Μια γιορτή διεθνούς συνεργασίας στον τομέα των επαυξημένων τεχνών, της παραγωγικής Τεχνητής Νοημοσύνης (GenAI), της δημόσιας ιστορίας και της πολιτισμικής κληρονομιάς!
Μια πρωτοβουλία της XR4Heritage, το INVISIBLE Festival είναι το πρώτο φεστιβάλ επαυξημένων τεχνών στην καρδιά της Ευρώπης που φωτίζει ανείπωτες, άγνωστες, «αόρατες» ιστορίες ανθρώπων. Επίσημος εταίρος της Ευρωπαϊκής Εβδομάδας Τεχνητής Νοημοσύνης (European Artificial Intelligence Week), που στο Βέλγιο διοργανώνεται από την AI4Belgium, το Φεστιβάλ επέστρεψε για δεύτερη φορά, από τις 20 έως τις 22 Μαρτίου, στις Βρυξέλλες και τη Mons.
Η εκδήλωση, η οποία ήταν ανοιχτή στο κοινό και με ελεύθερη είσοδο, προσκάλεσε τις συμμετέχουσες και τους συμμετέχοντες να εξερευνήσουν τον κόσμο του περιεχομένου που δημιουργείται με Παραγωγική Τεχνητή Νοημοσύνη (φωτογραφίες/βίντεο/chatbot) – συμπεριλαμβανομένων των AI influencers και των Deepfakes – εκεί όπου τα αρχεία και η δημόσια ιστορία συναντούν την επαυξημένη πραγματικότητα (XR). Με κεντρικό θέμα την ισότητα των φύλων, το πρόγραμμα του 2025 περιλάμβανε παρουσιάσεις, παραστάσεις, εργαστήρια και στρογγυλές τράπεζες που ανέδειξαν έργα XR με Τεχνητή Νοημοσύνη, φωτίζοντας τη συμβολή των γυναικών στα STEAM επαγγέλματα (Επιστήμες, Τεχνολογία, Μηχανική, Τέχνες και Μαθηματικά) διαχρονικά.
Η Heterotopia προσκλήθηκε να δώσει μια κεντρική ομιλία σχετικά με το πώς η μεθοδολογία του μουσειακού θεάτρου μπορεί να αποτελέσει μια θεωρητική και πρακτική βάση για την ψηφιακή απόδοση της πρωτοπρόσωπης αφήγησης της ιστορίας – ιδιαίτερα για τις άγνωστες, αφανείς, «αόρατες» ιστορίες.
Πέρα όμως από τη δική μας συμβολή, το INVISIBLE Festival αποτέλεσε μια πολύτιμη ευκαιρία για γνώση και συζήτηση γύρω από τη βιομηχανία της τεχνητής νοημοσύνης και τα ηθικά και τεχνικά ζητήματα που ανακύπτουν από την υιοθέτηση νέων τεχνολογιών στους τομείς του πολιτισμού, τουρισμού, της εκπαίδευσης και των ΜΜΕ. Παράλληλα, μας έδωσε τη δυνατότητα να εξερευνήσουμε τους τρόπους με τους οποίους το μουσειακό θέατρο – με ιστορία άνω των 100 ετών ως μουσειολογική πρακτική – διαμορφώνει ή προσαρμόζεται στο μέλλον της ερμηνείας της πολιτιστικής κληρονομιάς που τροφοδοτείται από την TN.
Στον πυρήνα του INVISIBLE Festival βρίσκεται ο “Concours des AVATARS”, ένας ετήσιος διαγωνισμός που παρέχει υποστήριξη σε 20 διεθνή ταλέντα μέσω της χρήσης εφαρμογών παραγωγικής τεχνητής νοημοσύνης για τη δημιουργία ψηφιακού περιεχομένου εικόνας, βίντεο και ήχου. Ο στόχος του διαγωνισμού είναι η ανάδειξη ξεχασμένων ή ελάχιστα γνωστών ιστορικών προσωπικοτήτων.Η φετινή ομάδα διαγωνιζομένων συγκέντρωσε ταλέντα από: Gaming Corp (same same brussels) και Tekno-Family (Βρυξέλλες), Ecole Marocaine des Sciences de l’ingénieur και LionsGeek (Καζαμπλάνκα), Groupe Institut Africain de Management 2(Ντακάρ), AFRIKA TOON (Αμπιτζάν) και NETINFO Ecole d’Art et de Technologie (Τύνιδα).
Οι διαγωνιζόμενες ομάδες ανέλαβαν την πρόκληση να «επανενσαρκώσουν» σημαντικές γυναίκες της ιστορίας ως Instagram avatar-influencers, προσεγγίζοντας νέες ομάδες κοινού και θέτοντας στο επίκεντρο ζητήματα ισότητας των φύλων και κοινωνικής δικαιοσύνης. Οι ομάδες σχεδιασμού αξιοποίησαν μια σειρά από εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης για να δημιουργήσουν και να βελτιώσουν το περιεχόμενο που παρήγαγαν. Έδωσαν ιδιαίτερη προσοχή στα βασικά θέματα και τις κεντρικές ιδέες της ιστορίας του επιλεγμένου προσώπου, στο ιστορικό τους πλαίσιο και στο περιβάλλον στο οποίο έζησαν. Συγκέντρωσαν πληροφορίες και υλικό που τους βοήθησαν να «στήσουν τη σκηνή» για το avatar, να το ντύσουν και να του δώσουν φωνή με τρόπο που να ανταποκρίνεται στην προσωπικότητά του.
Κατά τη διάρκεια του φεστιβάλ, γνωρίσαμε ψηφιακές αναπαραστάσεις σημαντικών γυναικών, όπως οι:
- Huda Sha’arawi (ηγέτιδα του φεμινιστικού κινήματος της Αιγύπτου),
- Mariama Bâ (Σενεγαλέζα συγγραφέας και φεμινίστρια),
- Sojourner Truth (Αμερικανίδα ακτιβίστρια για τα πολιτικά δικαιώματα και την κατάργηση της δουλείας),
- Manoubia Ouertani (Τυνήσια πρωτοπόρος της εκπαίδευσης και της αυτονομίας των γυναικών).
Πήγαμε και ακόμη πιο πίσω στο χρόνο, για να γνωρίσουμε τις:
- Olympe de Gouges (Γαλλίδα δραματουργός και ακτιβίστρια του 18ου αιώνα για τα ανθρώπινα δικαιώματα),
- Aziza Othmana (Τυνήσια πριγκίπισσα και ιδρύτρια νοσηλευτικών ιδρυμάτων του 17ου αιώνα),
- Zaynab Nefzaouia (ιδρύτρια του Μαρακές και βασίλισσα του 11ου αιώνα)
- Dihya Al Kahina (στρατιωτική και θρησκευτική ηγέτιδα των Βερβέρων του 7ου αιώνα),
οι οποίες επίσης «αναγεννήθηκαν» ψηφιακά.
Μια ομάδα ειδικών από το πεδίο τo ευρύτερο πεδίο του πολιτισμού και της πολιτισμικής κληρονομιάς προσέφερε ανατροφοδότηση στις ομάδες και ακολούθησε ανοιχτή συζήτηση. Ένα ενδιαφέρον σημείο ήταν η αντίθεση μεταξύ της «ερμηνείας σε πρώτο πρόσωπο», όπου η διαδραστική αφήγηση πραγματοποιείται σε συγκεκριμένο ιστορικό πλαίσιο, και της λογικής των influencers στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπου μια προσωπικότητα μπορεί να εκπροσωπεί ένα σύνολο ιδεών ή αξιών γενικότερα.Οι ομάδες σχεδιασμού επέλεξαν κυρίως μια νεανική, αιθέρια και ηρωική αισθητική για τα avatar τους, γεγονός που προκάλεσε προβληματισμό σχετικά την αναπαράσταση των γυναικών και γέννησε ερωτήματα:
Πώς μπορούμε να αποδώσουμε καλύτερα μια ιστορική προσωπικότητα σε μορφή avatar αν πρέπει να ενσωματώνει ολόκληρη τη ζωή και τα επιτεύγματά της; Πώς πλαισιώνουμε την εμπειρία και διασφαλίζουμε αλληλεπίδραση χωρίς συγκεκριμένο χρόνο και τόπο για να παρέχουμε το ιστορικό πλαίσιο; Πώς διασφαλίζουμε ότι το avatar φαίνεται «αυθεντικό» ή «έγκυρο»;
Αυτά τα ερωτήματα συζητήθηκαν περαιτέρω στην παρουσίαση του MAMA AFRICA, μιας πρωτοβουλίας της XR4Heritage σε συνεργασία με το Miriam Makeba Foundation (Nότια Αφρική). Πρόκειται για ένα έργο σε εξέλιξη που συνδυάζει θέατρο, κινηματογράφο, gaming, πολιτισμική κληρονομιά και νέες τεχνολογίες, προκειμένου να αναδείξει την κληρονομιά της Miriam Makeba (1933-2008), της εμβληματικής τραγουδίστριας και ακτιβίστριας κατά του απαρτχάιντ.
Μια βασική καινοτομία του έργου είναι η δημιουργία ενός chatbot avatar με παραγωγική ΤΝ , που αντί να παρουσιάζεται ως η ίδια η Miriam Makeba σε ψηφιακή μορφή, λειτουργεί ως «αναμνηστικό avatar». Αντλώντας πληροφορίες από επιλεγμένες πηγές (μέσω Retrieval-Augmented Generation), το avatar μπορεί να απαντά αυθόρμητα σε ερωτήσεις του κοινού, παραμένοντας συνεπές ως προς τις δηλωμένες πεποιθήσεις της Makeba και την ιστορία της.
Για τη δημιουργία αυτού του avatar χρησιμοποιήθηκαν εργαλεία AI animation, βασισμένα σε φωτογραφίες και βίντεο αρχείου της Makeba, ώστε να επιτευχθεί μια οπτική ταυτότητα όσο το δυνατόν πιο κοντά στα χαρακτηριστικά και το στυλ της κατά τη διάρκεια της νιότης της – μπορεί να είναι 20 ή 40 χρονών. Επιπλέον, χειρονομίες, εκφράσεις, κινησιολογικά στοιχεία και χορευτικές κινήσεις, βασισμένα σε αρχειακές πηγές και την ανατροφοδότηση ηθοποιών, προστέθηκαν μέσω motion tracking/capture τεχνολογιών. Στην παρουσίαση του «αναμνηστικού avatar» της Miriam Makeba στο INVISIBLE Festival, η ίδια η βιογραφία της ζωντάνεψε στη σκηνή μέσα από μια θεατρική ανάγνωση, εμπλουτισμένη με πολυμεσικό υλικό, από την ταλαντούχα ηθοποιό Claudine Gourdin.
AVATARS200 – 200 Άβαταρ ΤΝ για τα 200 Χρόνια του Βελγίου
Το INVISIBLE Festival σηματοδότησε επίσης την έναρξη του AVATARS200: μιας φιλόδοξης δημόσιας καμπάνιας που στόχο έχει να τιμήσει τη διακοσιοστή επέτειο από την ίδρυση του βελγικού κράτους (το 2030), μέσω της δημιουργίας 200 ψηφιακών άβαταρ ιστορικών προσωπικοτήτων που διαμόρφωσαν το Βέλγιο. Η απαιτητική διαδικασία επιλογής αυτών των προσωπικοτήτων θα αποτελέσει αντικείμενο ανοιχτών δημόσιων διαβουλεύσεων σε όλη τη χώρα. Ο σκοπός είναι να ενσωματωθούν διάφορες οπτικές στο διάλογο και να διασφαλιστεί μια δίκαιη εκπροσώπηση της σύγχρονης βελγικής κοινωνίας. Μια τολμηρή πρωτοβουλία! Παρακολουθούμε με ενδιαφέρον και θαυμασμό!
Άλλα σημαντικά σημεία του INVISIBLE Festival περιλάμβαναν:
- μια εισαγωγή σε μια πληθώρα εργαλείων και δυνατοτήτων τεχνητής νοημοσύνης, που μας άφησαν έκπληκτες;
- ένα εργαστήριο για την Τεχνητή Νοημοσύνη στις Δημιουργικές & Πολιτιστικές Βιομηχανίες, το οποίο περιλάμβανε μια ταχεία εκπαίδευση στη στοχευμένη συγγραφή προτροπών (δηλαδή, καλύτερες ερωτήσεις = καλύτερα αποτελέσματα από την ΤΝ);
- εντυπωσιακά παραδείγματα XR περιεχομένου για χώρους πολιτιστικής κληρονομιάς και μουσεία (εικονικά περιβάλλοντα, περιηγήσεις, chatbots);
- το Computer Augmented Virtual Environment (CAVE) στο FARI: AI for the Common Good Institute;
- μια συγκλονιστική παράσταση slam poetry από τη Lady N;
- καθώς και μια επίσκεψη στο υπέροχο μουσείο Mundaneum, ένα μνημείο στην ιστορία των αρχείων, της τεκμηρίωσης και της συλλογής δεδομένων!
Ένα μεγάλο ευχαριστώ στο Βέλγιο, το XR4Heritage και το INVISIBLE Festival!
